เปิดกล่องเอกสารจากมุมมองร่วมสมัย: บันทึกเหตุการณ์ 14 ตุลา 2516

เอกสารที่จัดทำขึ้นในห้วงเวลาเดียวกับเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ ไม่ได้ทำหน้าที่เพียงบันทึกข้อเท็จจริงเท่านั้น แต่ยังเป็นพยานหลักฐานที่สะท้อนมุมมอง ความคิด และอารมณ์ร่วมของผู้คนในช่วงเวลานั้น

 

“บันทึกเหตุการณ์มหาวิปโยค ตุลาคม 2516” (A Collection of Books and Articles Dealing with the October Student Uprising) คือชุดเอกสารซึ่งศูนย์สารสนเทศประเทศไทยและประชาคมอาเซียน (Thailand and ASEAN Information Center: TAIC) ได้รวบรวมไว้ โดยมีลักษณะสำคัญคือเป็นเอกสารชั้นต้นที่จัดทำขึ้นในช่วงเวลาที่เหตุการณ์ยังดำเนินอยู่ หรือเพิ่งผ่านพ้นไปไม่นาน

 

คอลเลกชันนี้จึงไม่เพียงให้ข้อมูลเกี่ยวกับสิ่งที่เกิดขึ้น แต่ยังฉายให้เห็นพลังแห่งยุคสมัย ทั้งเสียงเรียกร้อง ความหวัง ความกลัว และแรงขับเคลื่อนทางสังคมที่ผลักดันสถานการณ์ไปสู่จุดเปลี่ยน

 

เหตุการณ์ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 เริ่มต้นจากการเคลื่อนไหวของนิสิต นักศึกษา นักเรียน และประชาชนที่รวมตัวกันเพื่อเรียกร้องความชอบธรรมจากรัฐบาล ความตึงเครียดปะทุหนักขึ้นในช่วงวันที่ 6–9 ตุลาคม เมื่อกลุ่มนักเคลื่อนไหว 13 คน ซึ่งต่อมาถูกเรียกว่า “13 กบฏรัฐธรรมนูญ” ถูกทหารจับกุม จุดชนวนให้เกิดการชุมนุมขนาดใหญ่ที่เริ่มต้นบริเวณมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และถนนราชดำเนิน

 

การชุมนุมขยายวงกว้างขึ้นเรื่อย ๆ จนในวันที่ 14 ตุลาคม รัฐตัดสินใจใช้กำลังเข้าสลายการชุมนุม ส่งผลให้มีผู้เสียชีวิต สูญหาย และบาดเจ็บจำนวนมาก เหตุการณ์ครั้งนั้นจบลงด้วยการลาออกของนายกรัฐมนตรีในขณะนั้น และนำไปสู่การจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ในเวลาต่อมา

 

คุณค่าของชุดเอกสารนี้อยู่ที่การบันทึกรวบรวมเหตุการณ์จากหลากหลายมุมมองภายในช่วงเวลาร่วมกับเหตุการณ์จริง ทั้งข้อเท็จจริงเชิงประจักษ์ เช่น ภาพถ่ายและรายงานข่าวรายวัน ตลอดจนการถ่ายทอดอารมณ์ ความรู้สึก และวาทกรรมทางการเมืองผ่านบทความ บทกวี และภาพการ์ตูนล้อเลียน โดยผู้มีส่วนร่วมโดยตรง ไม่ว่าจะเป็นนักกิจกรรม สื่อมวลชน นิสิต นักศึกษา หรือคณาจารย์

 

เอกสารเหล่านี้ยังไม่ผ่านกระบวนการตีความหรือกลั่นกรองจากนักวิชาการในยุคหลัง จึงสะท้อนโครงสร้างความคิดและสภาวะสังคมในช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อทางการเมืองได้อย่างตรงไปตรงมา ขณะเดียวกัน หลายฉบับยังสะท้อนการวิพากษ์วิจารณ์บทบาทและการใช้อำนาจของผู้นำทหารอย่างเข้มข้นและเปิดเผย ชี้ให้เห็นถึงความดุเดือดของการต่อสู้ทางความคิดในพื้นที่สาธารณะในเวลานั้น

 

 

 

 

 

 

อาทิ หนังสือ “เลือด น้ำตา ชีวิต และชัยชนะ...วันประวัติศาสตร์” โดย สอาด จันทร์ดี คอลัมนิสต์หนังสือพิมพ์ เป็นหนึ่งในเอกสารสำคัญที่รวบรวมข่าว ภาพถ่าย และบทบันทึก ถ่ายทอดภาพรวมของเหตุการณ์ผ่านสายตาของผู้ติดตามอย่างใกล้ชิด ขณะที่หนังสือ “ดับเทวดา” มุ่งเน้นการบอกเล่าบทบาทของนิสิตนักศึกษาในการเคลื่อนไหวทางการเมือง พร้อมทั้งประมวลภาพและรายละเอียดของการชุมนุมจากมุมมองของผู้ร่วมเหตุการณ์

 

หนังสือ “3 ทรชนปล้นชาติ” และ “เบื้องหลังความชั่วร้าย ประภาส–ณรงค์” แสดงให้เห็นถึงการวิพากษ์วิจารณ์อย่างเผ็ดร้อนของสังคมต่อบทบาทของผู้นำทหารในขณะนั้น ขณะเดียวกัน เอกสาร “รัฐธรรมนูญ” ซึ่งจัดทำโดยศูนย์กลางนิสิตนักศึกษาแห่งประเทศไทย ก็แสดงให้เห็นความพยายามของขบวนการนักศึกษาในการเผยแพร่ความรู้แก่สาธารณชนอย่างเป็นระบบ เพื่อเสริมสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับสิทธิ เสรีภาพ และหลักการประชาธิปไตยในบริบทการเปลี่ยนผ่านทางการเมืองครั้งสำคัญ

 

ขณะที่ข่าวจากหนังสือพิมพ์มีบทบาทสำคัญในการจัดลำดับเหตุการณ์ ตรวจสอบข้อเท็จจริง และเปรียบเทียบข้อมูลจากแหล่งต่าง ๆ หนังสือพิมพ์ฉบับภาษาอังกฤษ เช่น Bangkok Post และ Sunday Nation ยังช่วยเปิดมุมมองเพิ่มเติมถึงวิธีที่เหตุการณ์ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 ถูกนำเสนอและรับรู้ในระดับสากล

 

 

 

 

การนำเสนอเอกสารชุดนี้จึงมิใช่เพียงการรวบรวม หรืออนุรักษ์สิ่งพิมพ์จากอดีต หากยังตอกย้ำบทบาทของห้องสมุดและสถาบันการศึกษาในฐานะผู้รักษาความทรงจำร่วมของสังคม โดยไม่ชี้นำหรือตัดสิน แต่เปิดพื้นที่ให้ประชาชนรุ่นหลังได้เข้าถึงหลักฐานทางประวัติศาสตร์ในหลากหลายแง่มุม เพื่อประกอบสร้างความเข้าใจต่อเหตุการณ์ในอดีตอย่างลึกซึ้งและรอบด้าน

 

ผู้สนใจสามารถเข้าชมและศึกษาชุดเอกสาร “บันทึกเหตุการณ์มหาวิปโยค ตุลาคม 2516” ได้ที่ศูนย์สารสนเทศประเทศไทยและประชาคมอาเซียน TAIC ชั้น 6 สำนักงานวิทยทรัพยากร จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เวลาทำการ วันจันทร์ - วันศุกร์: 8.00-19.00 น. และวันเสาร์ 9.00-18.00 น.

 

 

 

 

 

เอกสารที่บันทึกเหตุการณ์ต่อสู้เพื่อเรียกร้องรัฐธรรมนูญของกลุ่มนิสิต นักศึกษา นักเรียน และประชาชน ตั้งแต่ช่วงวันที่ 9 ถึง 15 ตุลาคม 2516 รวบรวมโดยนายสอาด จันทร์ดี คอลัมนิสต์หนังสือพิมพ์

นำเสนอบทบาทของนิสิตนักศึกษาในการขับเคลื่อนทางการเมือง เพื่อต่อสู้และพิทักษ์เสรีภาพของประชาชนในช่วงที่ประชาธิปไตยเบ่งบานในประเทศไทย หนังสือเล่มนี้ได้รวบรวมเหตุการณ์สำคัญที่เกิดขึ้นอย่างใกล้ชิด โดยมีการประมวลภาพการชุมนุมและการต่อสู้ของนิสิตนักศึกษาและประชาชน

ประมวลภาพเหตุการณ์เมื่อวันที่ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 พร้อมทั้งสรุปข่าว บทวิเคราะห์ และข้อคิดเห็นที่สะท้อนสถานการณ์และบรรยากาศทางการเมืองในช่วงเวลานั้นอย่างเข้มข้น

รวบรวมภาพเหตุการณ์ในวันที่ 14 ตุลาคม 2516 พร้อมภาพโปสเตอร์ การ์ตูนล้อเลียน และคำไว้อาลัยจากบุคคลและสื่อในช่วงเวลานั้น เนื้อหาสะท้อนทั้งบรรยากาศของเหตุการณ์ ความรู้สึกสูญเสีย และแรงสะเทือนทางสังคมที่ตามมา

สิ่งพิมพ์ที่จัดทำขึ้นโดย “กลุ่มเรียกร้องรัฐธรรมนูญ” ซึ่งเกิดจากการรวมตัวของนักศึกษาและปัญญาชนกว่า 100 คน เพื่อเรียกร้องให้รัฐบาลจอมพลถนอม กิตติขจร ประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับถาวรภายใน 6 เดือน โดยมีการล่ารายชื่อและแจกใบปลิวในพื้นที่สาธารณะทั่วกรุงเทพฯ การเคลื่อนไหวนี้นำไปสู่การจับกุมสมาชิกกลุ่ม 13 คน ซึ่งถูกเรียกว่า “13 กบฏรัฐธรรมนูญ” และกลายเป็นชนวนสำคัญของการประท้วงใหญ่ในวันที่ 14 ตุลาคม 2516

หนังสือเล่มนี้นำเสนอภาพเหตุการณ์และบรรยากาศโดยรอบในช่วง 14 ตุลาคม 2516 อย่างละเอียด พร้อมเรียบเรียงเนื้อหาตามลำดับเหตุการณ์ ตั้งแต่จุดเริ่มต้นของการเคลื่อนไหวภายในมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ไปจนถึงการสลายการชุมนุม และการลาออกของจอมพลถนอม กิตติขจร

รวบรวมภาพ ข่าว บทความ แถลงการณ์ รวมถึงความเคลื่อนไหวภายหลังเหตุการณ์ในพื้นที่จังหวัดต่าง ๆ ซึ่งประมวลจากหนังสือพิมพ์ในช่วงเวลานั้น

ผลงานของ “ฟันเฟือง” นักหนังสือพิมพ์ซึ่งอยู่ในเหตุการณ์ช่วงเดือนตุลาคม 2516 โดยตรง หนังสือเล่มนี้รวบรวมภาพถ่ายร่วมสมัยจำนวนมาก พร้อมบทความบรรยายเหตุการณ์ที่เรียงลำดับตามเวลาจริง ถ่ายทอดทั้งบรรยากาศ ความตึงเครียด และความสูญเสียที่เกิดขึ้นจากมุมมองของผู้ที่อยู่ในพื้นที่

เนื้อหาว่าด้วยบทความวิพากษ์วิจารณ์การทำงานและบทบาทของถนอม กิตติขจร ประภาส จารุเสถียร และณรงค์ กิตติขจร รวมถึงมีการรวบรวมภาพการ์ตูนล้อเลียนจากหนังสือพิมพ์ต่าง ๆ ในช่วงนั้น และภาพเหตุการณ์จากหนังสือพิมพ์ 14 ตุลาคม 2516

คุณแหยง นักข่าวและนักหนังสือพิมพ์ ที่ถ่ายทอดเหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 ผ่านการรวบรวมภาพข่าว หน้าหนังสือพิมพ์ คำประกาศ แถลงการณ์ และบทวิเคราะห์ต่าง ๆ หนังสือเล่มนี้มุ่งเน้นการนำเสนอวีรกรรมของผู้ชุมนุมจากหลากหลายกลุ่ม ทั้งนักเรียน นิสิต นักศึกษา และประชาชนทั่วไป ซึ่งมีบทบาทสำคัญในเหตุการณ์ครั้งนั้น

หนังสือเล่มนี้เรียบเรียงเนื้อหานำเสนอบทบาทของนิสิต นักศึกษา นักเรียน และประชาชนผู้มีส่วนร่วมในการต่อสู้ ประกอบด้วยการประมวลภาพเหตุการณ์ สรุปลำดับเหตุการณ์ตั้งแต่การจับกุมกลุ่มเรียกร้องรัฐธรรมนูญ ไปจนถึงจุดเปลี่ยนของเหตุการณ์ในวันที่ 14 ตุลาคม รวมถึงข้อเสนอแนะและบทวิจารณ์

หนังสือเล่มนี้จัดทำขึ้นโดยศูนย์กลางนิสิตนักศึกษาแห่งประเทศไทย เพื่อใช้ประกอบนิทรรศการรัฐธรรมนูญ ซึ่งจัดขึ้นตามสถาบันการศึกษาทั่วประเทศ ระหว่างเดือนพฤศจิกายนถึงธันวาคม พ.ศ. 2516 ภายหลังเหตุการณ์ 14 ตุลาคม ในช่วงที่ประเทศอยู่ระหว่างการจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราว มีเนื้อหาบทความจากคณาจารย์และนิสิตนักศึกษาที่อธิบายหลักการและความสำคัญของรัฐธรรมนูญ มุ่งเผยแพร่ความรู้และสร้างความเข้าใจต่อหลักสิทธิ เสรีภาพ และระบอบประชาธิปไตยแก่ประชาชน

หนังสือเล่มนี้จัดทำโดย หนังสือพิมพ์มิตร เพื่อรวบรวมภาพเหตุการณ์และบรรยากาศในช่วงเหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 พร้อมคำบรรยายประกอบ

นำเสนอภาพเหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516  พร้อมด้วยข้อมูลประกอบที่หลากหลายและละเอียดรอบด้าน อาทิ ประวัติรัฐธรรมนูญไทย รายนามนายกรัฐมนตรี รายชื่อผู้ร่วมลงชื่อเรียกร้องรัฐธรรมนูญ รวมถึงแถลงการณ์ ประกาศ และข่าวที่ปรากฏในหน้าหนังสือพิมพ์ญี่ปุ่น

 

หนังสือเล่มนี้รวบรวมบทความที่วิพากษ์วิจารณ์การทำงานและบทบาทของผู้นำฝ่ายทหารในขณะนั้น ได้แก่ จอมพลถนอม กิตติขจร จอมพลประภาส จารุเสถียร และ พล.ต.ณรงค์ กิตติขจร โดยมุ่งเน้นการตั้งคำถามต่อการใช้อำนาจรัฐและความไม่เป็นธรรมทางการเมือง

นอกจากนี้ยังมีการรวบรวมภาพการ์ตูนล้อเลียนจากหน้าหนังสือพิมพ์หลากฉบับในช่วงเวลานั้น และภาพข่าวเหตุการณ์ ซึ่งช่วยสะท้อนบรรยากาศของการวิพากษ์วิจารณ์ในพื้นที่สื่อได้เป็นอย่างดี

สัญญาณ เป็นหนังสือรายเดือนที่ก่อตั้งขึ้นท่ามกลางกระแสการเคลื่อนไหวทางการเมืองในปี 2516 โดยประกาศอุดมการณ์ชัดเจนว่าเป็น “เสียงเพื่อสังคมใหม่” และมุ่งหวังจะเป็นส่วนหนึ่งของการต่อสู้เพื่อมวลชน เนื้อหาภายในประกอบด้วยข่าวสาร บทความ และเรื่องสั้น ที่สะท้อนแนวคิดทางสังคมและการเมืองในช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อของประวัติศาสตร์ไทย