Annual Member
1 กันยายน 2567
(Please scroll down for the English version.)
นักวิชาการ นักอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม
ผู้เดิมพันความอยู่รอดของผืนป่าและสัตว์ป่าด้วยชีวิตของตนเอง
“ผมขอพูดในนามของสัตว์ป่า”
สืบ นาคะเสถียร มักเริ่มต้นพูดกับผู้คนที่มาร่วมฟังเขาอภิปรายเรื่องการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมด้วยประโยคนี้ ใช่ว่าเขาตั้งใจจะเล่นคำหรือสร้างประโยคชวนฉงนเพื่อเรียกให้คนสนใจ แต่เขาหมายความตามอย่างที่พูด
ปี 2529 สืบรับหน้าที่ หัวหน้าโครงการอพยพสัตว์ป่าที่กำลังจะถูกน้ำท่วม อันเป็นผลจากการก่อสร้างเขื่อนเชี่ยวหลาน จ.สุราษฎร์ธานี ภายในระยะเวลาสองปี สืบและทีมงานสามารถช่วยชีวิตสัตว์ป่าได้พันกว่าตัว นับว่าไม่น้อย หากก็เทียบไม่ได้กับสัตว์อีกนับไม่ถ้วนที่ต้องตายไปอย่างน่าเวทนา สำหรับสืบ ทุกชีวิตมีค่าเสมอกัน แววตาตื่นกลัวของค่างและชะนีที่หนีน้ำไปค้างอยู่สุดยอดไม้เป็นอย่างไร สืบคงไม่เคยลืม แม้กระทั่งจงอางตัวใหญ่ที่กำลังตื่นตระหนกและพร้อมจะฉกกัด สืบก็ไม่หวั่น ทุกชีวิตมีค่าเสมอกันและเขามุ่งมั่นจะรักษาไว้
จากบทเรียนที่สัตว์จำนวนมากต้องตายอันเป็นผลจากการเปลี่ยนป่าเป็นเขื่อน ทำให้สืบไม่อาจนิ่งเฉยเมื่อรัฐบาลในเวลานั้นมีแนวโน้มจะอนุมัติโครงการสร้างเขื่อนน้ำโจน จ.กาญจนบุรี ซึ่งจะส่งผลให้ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรประมาณ 140,000 ไร่ กลายเป็นอ่างเก็บน้ำ
จากบทบาทนักวิชาการศึกษาวิจัยเรื่องสัตว์ป่า สืบเริ่มเคลื่อนไหวในบทบาทนักอนุรักษ์อย่างแข็งขัน เข้าร่วมคัดค้านการสร้างเขื่อนน้ำโจน แสดงข้อเท็จจริงและบทเรียนจากการสร้างเขื่อนเชี่ยวหลานที่ผ่านมา และเพราะสัตว์ไม่สามารถร้องหาความยุติธรรมให้ตัวเองได้ “สืบจึงต้องพูดในนามของสัตว์ป่า” จนกระทั่งรัฐบาลมีมติระงับโครงการนี้ในที่สุด
ปลายปี 2532 สืบเข้ารับตำแหน่งหัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง นาทีนี้เขาพร้อมลงชีวิตและหัวใจไว้กับผืนป่าที่เขาผูกพัน
ห้วยขาแข้ง เป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าขนาดใหญ่ของประเทศไทย มีพื้นที่กว่า 1 ล้าน 7 แสนไร่ ตั้งอยู่ใน จ.อุทัยธานี ถือเป็นหนึ่งในหัวใจหลักของผืนป่าตะวันตกของประเทศ และเป็นหนึ่งในพื้นที่ป่าที่มีคนเข้าถึงน้อยที่สุดและถูกรบกวนน้อยที่สุด เป็นบ้านที่อุดมสมบูรณ์ของสัตว์ป่าทั้งน้อยใหญ่ ในจำนวนนี้เป็นสัตว์ป่าหายากจำนวนมาก เช่น เสือโคร่ง เสือดาว สมเสร็จ กระทิง วัวแดง เป็นต้น ทั้งยังเป็นพื้นที่อันอุดมด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ มีป่าหลายประเภท และเป็นต้นน้ำของแหล่งน้ำสำคัญของเมืองไทย
ทั้งที่ป่า ห้วยขาแข้ง มีความสำคัญประหนึ่ง ลมหายใจ ขนาดนี้
แต่แทบทุกคืน สืบก็ยังคงได้ยินเสียงปืนดังลั่นในราวป่าอย่างน่าเจ็บปวด
สืบรู้ดี ไม่กลุ่มใดก็กลุ่มหนึ่งระหว่างกลุ่มลักลอบล่าสัตว์และกลุ่มลักลอบตัดไม้
เป็นเจ้าของเสียงปืนเหล่านั้น
และอีกบางครั้ง มันก็เป็นเสียงปืนที่ล่อให้เจ้าหน้าที่ออกติดตามเพื่อไปตาย
แม้สืบจะตระหนักแน่ชัดแล้วว่าปัญหาของห้วยขาแข้งซับซ้อนและหนักหนาเพียงไหน หากเขายังคงเดินหน้าเรียกร้องความยุติธรรมแทนธรรมชาติ ลำเนาไพร และสัตว์ป่าอย่างไม่ย่อท้อ แต่แม้จะร้องตะโกนกู่ก้องสักเพียงใด ก็ดูเหมือนว่าเสียงนั้นไม่เคยจะดังพอให้ผู้ใหญ่ในบ้านเมืองหันมาสนใจ หนทางเดียวที่จะช่วยปกป้องผืนป่าแห่งนี้ไว้ได้คือทำให้เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้งได้รับการประกาศเป็นมรดกทางธรรมชาติของโลก
สืบมุมานะทำงานศึกษา เก็บข้อมูล เพื่อทำรายงานการเสนอชื่อ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้ง เพื่อเข้าร่วมเป็นมรดกโลกกับยูเนสโก (Nomination of the Thung Yai – Huai Kha Khaeng Wildlife Sanctuary to be a U.N.E.S.C.O. World Heritage Site) ร่วมกับ เบลินดา สจ๊วจ-ค็อกซ์ จนในที่สุด เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้ง ก็ได้รับการประกาศเป็นมรดกโลกทางธรรมชาติเมื่อปี 2534 หลังจากสืบจากไปได้ 1 ปี
รายงานฉบับดังกล่าวจัดพิมพ์ครั้งแรกในปี 2533 เป็นภาษาอังกฤษ และจัดพิมพ์เป็นภาษาไทยครั้งแรกเมื่อปี 2561 โดยมูลนิธิสืบนาคะเสถียร คลิกดูสถานะหนังสือในชั้นวาง
เดือนที่สืบจากไปวนกลับมาบรรจบเป็นปีที่ 34 ในวันที่ 1 กันยายน 2567 ทุกๆ ปี มูลนิธิสืบนาคะเสถียรจะจัดงานรำลึกถึงความเสียสละอันยิ่งใหญ่ของสืบ สำหรับกิจกรรมในปีนี้มีนิทรรศการ: A Journey through coordinates ที่จะพาผู้ชมร่วมเดินทางไปยังพิกัดต่างๆ ที่เชื่อมโยงกับการทำงานของมูลนิธิสืบนาคะเสถียร สรุปภาพรวมสถานการณ์ป่าไม้ไทย เล่าเรื่องงานอนุรักษ์ของมูลนิธิฯ ตั้งแต่อดีตจนปัจจุบัน และลงลึกแต่ละพิกัดของงานเฝ้าระวังสถานการณ์ทรัพยากรธรรมชาติของประเทศไทย ปกป้องผืนป่า สัตว์ป่า
นิทรรศการฯ จัดขึ้นระหว่างวันที่ 14 – 15 กันยายน 2567 ณ บริเวณทางเข้าห้องอเนกประสงค์ชั้น 1 หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร ตั้งแต่เวลา 10.00 – 20.00 น. รายละเอียดเพิ่มเติม คลิก https://www.seub.or.th/
The lost forest ประวัติศาสตร์(การทำลาย)สิ่งแวดล้อมไทยและสงครามแย่งชิงทรัพยากร: https://library.car.chula.ac.th/record=b2343805
An Approach to Forest and Conservation Policy in Southeast Asia:https://library.car.chula.ac.th/record=b2133373
Making Forestry Work for the Poor: Assessment of the Contribution of Forestry to Poverty Alleviation in Asia and the Pacific:https://library.car.chula.ac.th/record=b1926581
Governing Cambodia's Forests: The International Politics of Policy Reform:https://library.car.chula.ac.th/record=b2120765
ข้อมูลอ้างอิง:
วันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์. (2017, มิถุนายน 17). “สืบ นาคะเสถียร” เป็นบทเรียนข้าราชการไทย. มูลนิธิสืบนาคะเสถียร.
รำลึก 34 ปี สืบ นาคะเสถียร: นิทรรศการ A journey through coordinates. (2024, สิงหาคม 5). มูลนิธิสืบนาคะเสถียร. https://www.seub.or.th/bloging/work/2025-255/ สืบค้นเมื่อ 28 สิงหาคม 2024.
สืบ นาคะเสถียร, & สจ๊วต-ค็อกซ์, เบลินดา. (2561). การเสนอชื่อเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้งเพื่อเข้าร่วมเป็นมรดกโลกกับ U.N.E.S.C.O. (พิมพ์ครั้งแรก). กรุงเทพฯ: มูลนิธิสืบนาคะเสถียร.
ขอบคุณภาพประกอบโดยมูลนิธิสืบนาคะเสถียร
views 4200